Tóm Tắt
Mục Lục
Chuyện kể từ một cơn đau… lạ kỳ
Có một buổi sáng đẹp trời, tôi thức dậy với… một cơn đau lưng kỳ lạ. Không phải kiểu đau nhức nhẹ nhẹ do ngủ sai tư thế. Đây là kiểu đau “có chủ đích”, như thể ai đó đã dành cả đêm để đánh lén cột sống của tôi bằng gậy bóng chày!
Tôi ngồi bật dậy (cũng không hẳn là “bật”, vì đau mà, phải lết dậy). Và lúc ấy tôi nhận ra: Cơ thể con người có thể đau theo nhiều kiểu, nhiều lý do và nhiều cơ chế hơn bạn tưởng.
Vậy nên, nếu bạn từng thắc mắc vì sao lại có lúc đau như kim châm, lúc khác lại như dao cứa, lúc thì đau ở chân nhưng nguyên nhân lại ở thận (nghe khó tin nhưng thật), thì bài viết này chính là tấm bản đồ dẫn lối qua “rừng rậm đau đớn” của cơ thể bạn.
Phân loại theo cơ chế sinh lý bệnh – Cách cơ thể “quản lý đau”
Nếu coi cơ thể bạn như một hệ điều hành siêu cấp, thì cảm giác đau chính là hệ thống báo lỗi. Và tin tôi đi, nó rất thông minh. Dưới đây là cách mà “nỗi đau” vận hành.
✳️ Đau cảm thụ (Nociceptive Pain) – Kiểu đau “truyền thống”
Đây là loại đau phổ biến nhất. Nó xảy ra khi các thụ thể đau (nociceptors) bị kích thích bởi một vết cắt, một cú đập, hay đơn giản là vặn cổ tay sai cách.
- Đau thân thể (Somatic pain):
Bạn đá vào chân bàn → đau nhói ở ngón chân. Chính xác, cục bộ, rõ ràng.
Vị trí đau = vị trí tổn thương. - Đau nội tạng (Visceral pain):
Dạ dày quặn lại, bạn cảm giác như ai đó đang siết bụng bạn từ bên trong? Hoặc bạn đau vùng bụng nhưng không rõ chỗ nào? Chính là nó.
Đau khu trú kém, thường âm ỉ và lan tỏa.
⚡ Đau thần kinh (Neuropathic Pain) – Khi dây thần kinh “dỗi”
Không phải do chấn thương hay cắt xước, mà là do hệ thần kinh chính nó bị lỗi. Ví dụ? Đau bỏng rát sau zona, tê châm chích do tiểu đường.
- Ngoại vi: Đau do tổn thương dây thần kinh tay, chân (ví dụ thần kinh tọa).
- Trung ương: Đau dai dẳng sau tai biến, chấn thương tủy sống.
Đặc điểm? Khó chịu, kéo dài, cảm giác bất thường như kim châm, điện giật, và đôi khi… không có cách nào xoa dịu triệt để.
🔄 Đau hỗn hợp (Mixed Pain) – Combo “2 trong 1”
Khi bạn vừa có tổn thương mô, vừa tổn thương thần kinh – đau kiểu này “đáng sợ” hơn vì nó kết hợp hai cơ chế cùng lúc.
Ví dụ? Đau do ung thư chèn vào rễ thần kinh, hoặc đau lưng dưới có tổn thương rễ thần kinh cùng lúc.
🧠 Đau tâm lý (Psychogenic Pain) – Đau do tâm… sinh lý
Bạn từng nghe ai nói “buồn quá mà đau tim”? Không phải nói chơi đâu.
Loại đau này khởi phát từ yếu tố tâm lý, lo âu, trầm cảm. Cảm giác đau là thật, nhưng không tìm thấy tổn thương rõ ràng về mặt thể chất.
Nó thường dai dẳng và khó điều trị nếu chỉ dùng thuốc giảm đau. Tâm lý trị liệu và hỗ trợ tinh thần là chìa khóa ở đây.
❓ Đau nociplastic (Nociplastic Pain) – Loại đau “bí ẩn” của thế kỷ 21
Loại đau mới được công nhận. Không tổn thương mô, không tổn thương thần kinh, nhưng vẫn đau.
Ví dụ: Fibromyalgia, hội chứng đau vùng phức tạp (CRPS) – đau dai dẳng, lan rộng, và hầu như không ai hiểu rõ vì sao.
Phân loại theo thời gian tồn tại – Khi đau trở thành… “bạn đồng hành”
⏳ Đau cấp tính (Acute Pain)
Xuất hiện đột ngột, kéo dài ngắn (dưới 3–6 tháng). Có thể là hậu quả của tai nạn, phẫu thuật, chấn thương.
Loại này có lý do sinh học rõ ràng: bảo vệ cơ thể khỏi tổn thương thêm. Nó nhắc bạn rằng: “Ê, đừng dùng cái chân đó nữa, đang gãy đấy!”
🕰️ Đau mạn tính (Chronic Pain)
Khi đau kéo dài trên 3–6 tháng, dù tổn thương gốc đã lành. Đây là cơn đau thiếu mục đích sinh học, nhưng có sức công phá khủng khiếp về tinh thần và thể chất.
Ví dụ: đau lưng mạn, đau nửa đầu mãn tính, đau sau tai biến.
Tệ hơn cả? Người xung quanh có thể không hiểu và nghĩ bạn “làm quá”. Nhưng với người chịu đau – đó là một cuộc chiến không hồi kết.
Phân loại theo phân bố giải phẫu – Đau không phải lúc nào cũng nằm đúng chỗ
📍 Đau cục bộ (Local Pain)
Dễ hiểu – đau ở đâu thì tổn thương ở đó. Gãy tay, đau tay. Đơn giản, dễ nhận biết.
🔁 Đau xuất chiếu (Referred Pain)
Bạn bị đau vai, nhưng hóa ra gan mới là thủ phạm? Đó là đau xuất chiếu. Cơ thể bạn dẫn truyền tín hiệu đau “đi vòng”, và đôi khi khiến bác sĩ cũng phải vò đầu.
Ví dụ kinh điển: Đau ngực trái khi bị đau dạ dày. Đừng chủ quan nhé!
🌐 Đau lan xiên (Radiating Pain)
Cảm giác đau chạy dọc theo đường đi của dây thần kinh. Ví dụ: đau thắt lưng lan xuống mông rồi chân → thần kinh tọa đang “than phiền”.
💡 Đau phản chiếu (Reflected Pain)
Sau khi cắt cụt chi, bạn vẫn cảm thấy đau ở “chi đã mất”? Đó là hiện tượng đau phản chiếu – do tín hiệu thần kinh hội tụ và não vẫn “nhớ” vùng đó.
📌 Bảng tổng hợp nhanh – Các loại đau của cơ thể
| Tiêu chí | Các loại đau phổ biến |
| Cơ chế sinh học | Nociceptive, Neuropathic, Mixed, Psychogenic, Nociplastic |
| Thời gian tồn tại | Đau cấp tính, Đau mạn tính |
| Vị trí giải phẫu | Cục bộ, Xuất chiếu, Lan xiên, Phản chiếu |
Vậy chúng ta phải làm gì khi “gặp” nỗi đau?
Thứ nhất, không xem thường bất kỳ loại đau nào – dù nhỏ, âm ỉ hay bất định. Vì đau là thông điệp mà cơ thể gửi đến bạn.
Thứ hai, đừng tự chẩn đoán hay tự ý dùng thuốc. Một cơn đau đơn giản có thể là dấu hiệu của vấn đề nghiêm trọng.
Thứ ba, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa đau hoặc thần kinh khi đau kéo dài, lan rộng hoặc ảnh hưởng đến giấc ngủ, sinh hoạt, tinh thần của bạn.
Lời kết: Đau không đơn giản chỉ là “đau”
Bạn thấy đấy, các loại đau của cơ thể phức tạp hơn tưởng tượng. Mỗi loại có nguyên nhân, cơ chế và cách điều trị riêng.
Việc hiểu rõ từng loại đau không chỉ giúp bạn tìm đúng bác sĩ, đúng thuốc – mà còn giúp bạn hiểu chính cơ thể mình hơn.
Và nếu bạn đang đọc đến đây trong khi lưng, vai, đầu hay bụng đang nhức nhối? Thì… có thể đã đến lúc bạn đi kiểm tra rồi đó. Bởi vì như tôi đã từng học được sau cơn đau sáng hôm ấy: Cảm giác đau không phải là kẻ thù – nó là tiếng chuông báo động mà cơ thể bạn gửi đi.